سرطان دهانه رحم یکی از شایعترین سرطانهای زنان در جهان است، اما با غربالگری منظم و تشخیص زودهنگام، قابلپیشگیری و درمان است. ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عامل اصلی این بیماری شناخته شده و نئوپلازی داخلاپیتلیال دهانه رحم (CIN) بهعنوان ضایعه پیشسرطانی، مرحلهای کلیدی در مسیر پیشرفت به سرطان است. تست پاپ اسمیر، بهعنوان ابزاری استاندارد و مؤثر، همراه با آزمایشهای تشخیصی HPV، امکان شناسایی تغییرات سلولی غیرطبیعی را پیش از تبدیل به سرطان فراهم میکند.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): عامل اصلی سرطان دهانه رحم
HPV چیست؟
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یک ویروس شایع است که از طریق تماس پوستی، اغلب در روابط جنسی، منتقل میشود. بیش از ۲۰۰ نوع HPV وجود دارد که برخی از آنها، بهویژه سویههای پرخطر مانند HPV-16 و HPV-18، با سرطان دهانه رحم مرتبط هستند. سویههای کمخطر، مانند HPV-6 و ۱۱، معمولاً زگیلهای تناسلی ایجاد میکنند اما خطر سرطانی ندارند.
چگونه HPV باعث بیماری میشود؟
HPV با عفونی کردن سلولهای سطحی دهانه رحم، بهویژه در ناحیهای به نام “منطقه ترانسفورماسیون”، میتواند تغییرات غیرطبیعی ایجاد کند. پروتئینهای ویروسی E6 و E7 با اختلال در تنظیم رشد سلولی، خطر تبدیل سلولهای طبیعی به ضایعات پیشسرطانی (CIN) یا سرطانی را افزایش میدهند. خوشبختانه، اکثر عفونتهای HPV توسط سیستم ایمنی بدن طی ۱-۲ سال حذف میشوند، اما عفونتهای پایدار ممکن است به مشکلات جدی منجر شوند.
چرا آزمایش HPV مهم است؟
آزمایش HPVحضور ویروسهای پرخطر را شناسایی میکند. این تست، بهویژه برای زنان بالای ۳۰ سال، بهعنوان بخشی از غربالگری توصیه میشود و میتواند خطر ابتلا به CIN یا سرطان را زودتر تشخیص دهد.
نئوپلازی داخل اپیتلیال دهانه رحم (CIN): ضایعه پیشسرطانی
CIN چیست؟
CIN به تغییرات غیرطبیعی در سلولهای اپیتلیال دهانه رحم اشاره دارد که میتوانند به سرطان تبدیل شوند. این ضایعات بر اساس شدت به سه درجه طبقهبندی میشوند:
- CIN I: تغییرات خفیف، اغلب خودبهخود بهبود مییابند.
- CIN II: تغییرات متوسط، نیاز به نظارت یا درمان.
- CIN III: تغییرات شدید، خطر بالای پیشرفت به سرطان.
ارتباط CIN با HPV
تقریباً تمام موارد CIN با عفونت HPV، بهویژه سویههای پرخطر، مرتبط هستند. شناسایی زودهنگام CIN از طریق غربالگری پاپ اسمیر و تست HPVمیتواند از پیشرفت به سرطان جلوگیری کند.
اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص CIN در مراحل اولیه امکان مداخلات سادهتر، مانند برداشتن ضایعه با روشهایی مانند LEEP یا کرایوتراپی، را فراهم میکند.
پاپ اسمیر: ابزار طلایی غربالگری
پاپ اسمیر تستی ساده و غیرتهاجمی است که سلولهای دهانه رحم را برای بررسی تغییرات غیرطبیعی جمعآوری میکند. این تست از دهه ۱۹۴۰ بهعنوان روشی مؤثر برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم شناخته شده است. طی معاینه زنان، پزشک یا ماما با استفاده از برس یا اسپاتولا، نمونهای از سلولهای دهانه رحم جمعآوری میکند. این نمونه به آزمایشگاه ارسال شده و توسط پاتولوژیستهای مجرب با میکروسکوپ بررسی میشود. نتایج معمولاً طی چند روز آماده میشوند. پاپ اسمیر میتواند تغییرات سلولی غیرطبیعی، از جمله ضایعات پیشسرطانی (CIN) یا علائم اولیه سرطان، را شناسایی کند. نتایج پاپ اسمیر بر اساس سیستم بتسدا (Bethesda System) گزارش میشوند:
- طبیعی: بدون تغییر غیرطبیعی.
- ASC-US: تغییرات نامشخص، نیاز به بررسی بیشتر (مانند تست HPV).
- LSIL/HSIL: ضایعات خفیف یا شدید، نیاز به پیگیری یا درمان.
تستهای مکمل در تشخیص پاتولوژی دهانه رحم
تست مولکولی HPV
تست HPV حضور DNA ویروسهای پرخطر را در سلولهای دهانه رحم شناسایی میکند. این تست بهویژه برای زنان بالای ۳۰ سال یا در مواردی که پاپ اسمیر نتایج غیرطبیعی نشان میدهد، توصیه میشود. ترکیب پاپ اسمیر و تست HPV (Co-Testing) دقت غربالگری را به بیش از ۹۵ درصد افزایش میدهد.
کولپوسکوپی و بیوپسی
در صورت نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر، پزشک ممکن است کولپوسکوپی (بررسی دهانه رحم با میکروسکوپ) و بیوپسی را توصیه کند. نمونههای بیوپسی توسط پاتولوژیستهای متخصص بررسی میشوند تا شدت ضایعه CIN I-III یا سرطان تعیین شود.
آزمایشهای ایمونوهیستوشیمی (IHC)
در برخی موارد، آزمایشهای IHC مانند p16/Ki-67 برای تأیید ضایعات مرتبط با HPV استفاده میشوند. این تستها به تمایز ضایعات پیشسرطانی از تغییرات خوشخیم کمک میکنند.
نتیجهگیری
سرطان دهانه رحم با غربالگری منظم و تشخیص زودهنگام قابلپیشگیری است. ویروس HPV، نئوپلازی داخلاپیتلیال دهانه رحم (CIN) و پاپ اسمیر سه جزء کلیدی در پاتولوژی دهانه رحم هستند که درک آنها برای حفظ سلامت زنان ضروری است. پاپ اسمیر، همراه با تست HPVابزارهای مؤثری برای شناسایی زودهنگام تغییرات غیرطبیعی هستند. غربالگری منظم، واکسیناسیون HPV و آگاهی از علائم، بهترین راه برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم است.
